Monumentale panden

Rijksvastgoedbedrijf bezit en beheert koninklijke paleizen en monumentale staatsgebouwen, gevangenissen, rechtbanken en kantoren. Dit bijzondere erfgoed huisvest maatschappelijke gebruikers en staat daarmee middenin onze samenleving. Meer weten? Lees de laatste nieuwsberichten, achtergrond en praktische informatie over deze monumenten.

Nieuws en verhalen

funderingen uit de vroegste periode van het Binnenhof

O pgravingen werpen nieuw licht op Binnenhof

Op het Binnenhof zijn unieke archeologische vondsten gedaan: een aantal van de oudste bouwsporen van het Binnenhof. Hieruit blijkt dat het Binnenhof al in de 13e eeuw een gigantisch complex was. 'Een hof met een ambitie als keizerlijk paleis.'

‘Monument verbouwen is al een duurzame beslissing’

Hoe renoveer je monumentale gevangenissen? Met die vraag ging het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) samen met de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) aan de slag.

Kabinet van de Koning, monumentaal pand aan de Haagse Korte Vijverberg

Kabinet van de Koning opent de deuren

Het Kabinet van de Koning huist in een bijzonder monumentaal pand aan de Haagse Korte Vijverberg. Hoe het eeuwenoude behang wordt gerenoveerd is te zien in de video.

Het zichtbare verleden van de slavernijgeschiedenis

De Nationale Herdenking Slavernijverleden is ook voor het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) een dag om bij stil te staan. Samen met Sint Eustatius werkt het RVB aan monumentaal erfgoed: ‘Fort Oranje is gebouwd door tot slaaf gemaakten. Dit verhaal ontbrak.’

Verschillende monumentale panden

Het Rijksvastgoedbedrijf bezit drie paleizen die ter beschikking zijn gesteld aan het staatshoofd, Zijne Majesteit de Koning. Paleis Huis ten Bosch in Den Haag is het woonpaleis van de Koning. Ook vinden er officiële ontvangsten plaats op het paleis. Het paleis werd gebouwd in 1645 en later uitgebreid met de kenmerkende vleugels. Na een grootschalige renovatie verhuisde Koning Willem-Alexander en zijn gezin in 2019 naar Paleis Huis ten Bosch.
Paleis Noordeinde in Den Haag is het werkpaleis van de koning. Toenmalig Koningin Beatrix is Paleis Noordeinde in 1984, na een renovatie, gaan gebruiken als werkpaleis. Hiervoor diende het als woonpaleis. In de zomer zijn het Paleis Noordeinde en de Koninklijke Stallen enkele weken open voor bezoekers.
Het Koninklijk Paleis Amsterdam, het voormalige stadhuis op de Dam, stamt uit 1655 en is in 2009 gerenoveerd. Het wordt gebruikt voor staatsbezoeken en officiële ontvangsten en is het grootste deel van het jaar open voor het publiek.

Het bekendste staatsgebouwencomplex is het Binnenhof in Den Haag. Al sinds de 13^e eeuw is dit het belangrijkste bestuurlijke centrum in Nederland. De meest opvallende overblijfselen hiervan zijn de Grafelijke Zalen, waaronder de Ridderzaal uit 1292. In de 17^e eeuw (1650 – 1672) lieten de Staten van Holland en West-Friesland een nieuwe vergaderzaal bouwen. Dit is nu de vergaderzaal van de Eerste Kamer. In de Trêveszaal vergadert het kabinet iedere vrijdag. De Tweede Kamer zetelt ook op het Binnenhof en debatteert in de Plenaire zaal. Sinds de verbouwing van het Binnenhof (2022) is de Tweede Kamer verhuisd naar de Bezuidenhoutseweg 67. De Eerste Kamer en de Raad van State hebben hun tijdelijke huisvesting op het Lange Voorhout 34-36/Kazernestraat 52. Van de Grafelijke Zalen is momenteel alleen het Johan de Witthuis aan de Kneuterdijk beschikbaar voor vergaderingen en speciale gelegenheden van de Rijksoverheid en de Hoge Colleges van Staat.

Bij monumentale rechtbanken, of Paleizen van Justitie, gaan beheer van erfgoed en moderne veiligheidseisen hand in hand. Het statige Paleis van Justitie in Leeuwarden bijvoorbeeld stamt uit 1852. De uitbouw uit de jaren zestig is in 2017 verwijderd en circulair herbestemd. Naast het monumentale Paleis is een nieuwe rechtbank gebouwd ter uitbreiding. Wanneer een rechtbank zijn functie verliest, zoals het Paleis van Justitie aan de Amsterdamse Prinsengracht, zoekt het RVB eerst een nieuwe gebruiker. Lukt dit niet, dan moet het RVB het monument volgens de wet verkopen.

Een deel van de Nederlandse gevangenissen hebben een monumentale status. Ze zijn voornamelijk gebouwd in de negentiende eeuw en later uitgebreid en gemoderniseerd. De PI (Penitentiaire Inrichting) Norgerhaven en PI Esserheem in het voormalige gevangenisdorp Veenhuizen zijn daarvan een voorbeeld. In de Scheveningse Gevangenis is in 2019 het herinneringscentrum het Nationaal Monument Oranjehotel geopend: veel van de ruim 25.000 gevangenen zaten hier tijdens de Tweede Wereldoorlog omdat ze zich verzetten tegen de bezetter. Monumentale gevangenissen die hun functie hebben verloren, zoals de koepelgevangenissen in Breda en Haarlem, zijn verkocht en hebben een nieuwe maatschappelijke herbestemming gekregen.

Het Rijksvastgoedbedrijf bezit ook panden die van oorsprong in bezit waren van particulieren. Ze doen nu vaak dienst als kantoor. Neem het Trippenhuis in Amsterdam. De gebroeders Trip, rijk geworden door de handel in munitie en wapens, lieten dit gigantisch stadspaleis in 1660 bouwen. Het Rijk kocht het in de negentiende eeuw. Tegenwoordig huurt de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) het pand. Huis Nienhuys uit 1890 is een ander monumentaal kantoorpand uit Amsterdam. Het NIOD, het Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies, huurt dit pand, naar weelderig Frans ontwerp. Het bekendste voormalig particuliere woonhuis in Den Haag is het zeventiende eeuwse Catshuis, vernoemd naar de eerste eigenaar: dichter Jacob Cats. In 1961 kwam het Catshuis in handen van het Rijk en verbouwd tot ambtswoning voor de minister-president. Tegenwoordig wordt het met name gebruikt als representatieve ontvangstruimte voor de minister-president en het kabinet.