Vernieuwde Regeling beheer zorgt voor meer nationaal effect
De Regeling beheer onroerende zaken Rijk heeft na zeven jaar een belangrijke aanpassing gekregen. De vernieuwing geeft het Rijksvastgoedbedrijf meer opties bij verkoop of verhuur van rijksgronden en -gebouwen. ‘Hiermee pakken wij nog meer onze rol in de ruimtelijke ontwikkeling van Nederland.’
Zoals de naam al doet vermoeden, is het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) de spin in het web van het Nederlandse rijksvastgoed. Het RVB is verantwoordelijk voor het sluiten van contracten met anderen en dus ook voor het verkopen van panden en gronden van de Nederlandse overheid. De Regeling beheer onroerende zaken Rijk uit 2017 bevat onder andere een hoop regels waar het Rijk zich bij verkoop en ingebruikgeving (zoals verhuur en pacht) aan moet houden. Omdat het kabinet wil dat het RVB meer gaat bijdragen aan de ruimtelijke ontwikkeling van Nederland, was een wijziging van deze regeling nodig. Rik Bauer, strategisch adviseur bij het RVB: ‘De introductie van de nieuwe regeling is een belangrijke mijlpaal die veel mensen en organisaties raakt. Voor het RVB opent het de deuren om panden en gronden slimmer in te zetten. Zo bereiken we beter onze doelen voor meer landelijk effect.’
Ruilen met boeren
De regeling uit 2017 is duidelijk: verkoop en ingebruikgeving van rijksgronden en panden moet via openbare inschrijving om iedereen een gelijke kans te geven het pand of de grond te kunnen kopen of te huren. De Nederlandse overheid heeft in dat geval niets te zeggen over aan wie het object wordt verkocht of verhuurd en voor welke bestemming. ‘Dat is niet handig voor onder meer de Nationale Grondbank’, zegt Bauer. De grondbank moet zorgen dat gekochte gronden kunnen worden ingezet voor het veranderen van bepaalde gebieden. ‘Het RVB koopt namelijk in opdracht van het ministerie van Landbouw Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) landbouwgronden aan die in de voorraad van de Nationale Grondbank komen. Vervolgens ruilen we deze gronden met boeren die graag door willen met hun vak, maar bijvoorbeeld langs een kwetsbaar Natura-2000 gebied werken. Door onze grondruil gaan de boeren naar meer geschikte locaties en ontlasten we de natuur van schadelijke stikstofuitstoot’, legt Bauer uit. ‘Daarvoor wil LNV juist zeggenschap over aan wie de overheid verkoopt en onder welke voorwaarden. Ook voor agrarische gronden die het RVB beheert, geldt dat we deze soms specifiek willen ruilen zodat we boeren verplaatsen en zo helpen bij het bereiken van nationale doelen. Voortaan kunnen gemeenten een beroep doen op onze gronden voor de ondersteuning van nationale doelen, zoals woningbouw. De nieuwe regeling zorgt dat directe ruil in bepaalde gevallen nu kan.’
Beter uitvoerbaar
Daarnaast zorgt de aanpassing dat de regeling beter uit te voeren is. ‘Uit feedback van medewerkers van het RVB die dagelijks met de regeling te maken hebben, kwam naar voren dat ze vaak worstelen met de keuze wanneer ingebruikgeving wel of niet openbaar moet plaatsvinden’, legt Bauer uit. ‘Het Didam-arrest uit 2021 maakt nog eens duidelijk dat de overheid in principe niet een-op-een mag verkopen. Maar we kennen bijvoorbeeld situaties waarin gezinnen in een huis wonen waarvan de erfpacht afloopt. Volgens het Didam-arrest moet de overheid het erfpachtrecht dan openbaar aanbieden en dat betekent dat deze gezinnen misschien uit huis worden gezet’, schetst Bauer. ‘Dat levert stress en onzekerheid op. Het is een onredelijke uitkomst en dat moet anders.’
Om dit soort vervelende situaties te voorkomen, is naast de nieuwe regeling ook een beleidskader ontwikkeld voor ingebruikgevingen. Bauer: ‘Daarmee vult het RVB eigen beleidsruimte in die een overheid volgens het Didam-arrest heeft. Zo is bijvoorbeeld in het geval van ingebruikgevingen met kleine bedragen, een openbare procedure vaak niet meer noodzakelijk. Op basis van redelijke, objectieve en toetsbare criteria, zoals het Didam-arrest vereist, heeft het RVB dan het voornemen om een contract alsnog een-op-een aan iemand te gunnen. Dit voornemen publiceren we op www.biedboek.nl zodat andere mensen met toch nog interesse in het object, dit kunnen aangeven. Wanneer er veel vraag is naar het object, dan kan het RVB besluiten af te stappen van de een-op-een gunning om alsnog een openbare procedure te starten. Het Didam-arrest blijft daarmee de basis.’
Langer vasthouden
Tot slot vergroot de nieuwe regeling de mogelijkheden om rijksvastgoed in te zetten voor de samenleving. ‘Panden en gronden zonder acute toegevoegde waarde voor het huisvesten van rijksambtenaren, stoten we minder snel af en kunnen we op basis van de nieuwe regeling langer vasthouden’, verklaart Bauer. Zo neemt de kans toe dat leegstaand rijksvastgoed terechtkomt bij bijvoorbeeld het Centraal Orgaan opvang asielzoekers als onderdak voor asielzoekers. Bauer: ‘Door de vernieuwde regeling pakken wij nu nog meer onze rol in de ruimtelijke ontwikkeling van Nederland en is het RVB extra duidelijk maatschappelijk bezig.’
Meer informatie
De Regeling beheer onroerende Zaken is gepubliceerd in de Staatscourant.