'Elke vierkante meter kan biodiversiteit vergroten'

Nieuwsbericht | 08-12-2021 | 16:05

'Als onderdeel van de Rijksoverheid hebben wij de opdracht om niet alleen ín, maar ook óp en rónd onze gebouwen een gezond klimaat te scheppen',  vertelt Nelleke Overgaauw, Beheerder Stedelijk Groen in de regio's Amsterdam, Den Haag en Rotterdam.

Dat betekent dat het RVB verantwoordelijk is voor de buitenruimte als het gaat om bijvoorbeeld de aanleg en het onderhoud van parkeerplaatsen en het planten van bomen. Groenbeheer is in de loop der jaren veranderd, mede door de klimaatverandering. Zo wordt er tegenwoordig heel anders gedacht over de beplanting dan vroeger.

Overgaauw: 'Een plantenvak werd tien jaar geleden vaak beplant met een en dezelfde struiksoort. Tegenwoordig  zien we kansen om met heesters, vaste planten en kruiden- en bloemenmengsels een fraai gevarieerd beeld neer te zetten én insecten aan te trekken. Dat is prettig om naar te kijken en nodigt uit om naar buiten te gaan. En het is belangrijk voor de biodiversiteit.'

Lapmiddelen

Duurzaam landschapsbeheer is een opgave die, als je eenmaal draagvlak hebt, naast een mooi beeld ook andere doelen dient. Zo bestond het groen rondom de opleidingsgebouwen van de Van Ghentkazerne in Rotterdam uit sleetse heestervakken waar weinig leven in zat. Door de buien was de grond verzadigd en begonnen de wortels te rotten.

Frank van Dam, die aan de wieg stond van het duurzamer groenbeheer op de kazerne, bedacht wat lapmiddelen. Maar hij wist dat er meer mogelijk is, bijvoorbeeld slimme beplanting. Of de aanleg van bijvoorbeeld 'water afvoer drainage en infiltratie' kortweg wadi, jargon voor een natuurlijk vijver.

Van Dam: 'Ik ken uit eerdere projecten met onder andere universiteiten, waterschappen, gemeenten en bedrijven de kracht van deze combinatie, die kansen geeft aan bijen, zweefvliegen, vlinders en planten.'

Geen airco maar sedum

Met dit verhaal ging Van Dam naar de kazerne in Rotterdam. Chef staf Douwe Schoonderwaldt herinnert zich het bijzondere gesprek. 'Ik vond het een interessant en coherent verhaal.  We wilden vooral een oplossing voor de wateroverlast. Daarnaast willen we onze mensen hier ook een prettig woon- en leefklimaat bieden. Door bezuinigingen, maar ook door de onzekerheid of Rotterdam de kazerne wilde behouden, was het groenbeheer geen topprioriteit.

Het verhaal van Frank en het goede nieuws dat de kazerne mocht blijven, heeft onze kijk op de buitenruimte een nieuwe impuls gegeven. En dat duurzaam groenbeheer positief werkt op mensen, weten we uit de ervaringen van het Militair Revalidatie Centrum in Doorn.'

De vergroening van de Van Ghentkazerne beperkt zich niet tot de omliggende terreinen. Ook bij de gebouwen is voor duurzamere oplossingen gekozen. Chef staf Schoonderwaldt: 'We hebben bijvoorbeeld overwogen om airco's te plaatsen op de slaapgebouwen, maar in overleg met het RVB is gekozen voor een sedumdak (Een dak begroeid met vetplantjes, red.). Zo'n dak zorgt voor natuurlijke koeling en houdt hemelwater vast waardoor het rioolstelsel en de nabijgelegen waterzuivering wordt ontlast.'

Natuurlijke vijver

Bij de plek waar een half jaar geleden het duurzame groen is aangelegd, vertelt Overgaauw dat er door de aanpassingen plek is voor wateropslag waarin het waterpeil mag fluctueren.

'In en rond deze wadi ontstaat een natuurlijke vijver waar de natuur tot op zekere hoogte zijn gang mag gaan. Zo zorgen de zaden van deze bloemen dat we volgend jaar niet hoeven in te zaaien. Zorgvuldig gekozen heesters en vaste planten in combinatie met zandkommen bieden een biotoop voor verschillende soorten insecten waarin zij kunnen verblijven, eten, schuilen en zich voortplanten.'

Bijenlandschappen

Uit het verhaal over de Van Ghentkazerne blijkt dat alle partijen die mee pionieren moeten samenwerken. Ook de groenaannemer tijdens én na de aanleg. Als iemand kansen ziet, moeten die worden opgepakt, vinden Overgaauw en Van Dam. Op de kazerne zijn bijvoorbeeld kleine vakken beplant met vaste planten en is de onderlinge afstand nauwkeurig uitgemeten. Niet vanwege militaire normen, maar voor de insecten.

Van Dam: 'Op deze manier verbinden we de berm vóór de kazerne met de sloten en velden óp en áchter de kazerne. Sommige soorten kunnen namelijk maar 25 meter vliegen. En we creëren zo overbruggingsvakken die bijdragen aan het verbindingsnetwerk van bijenlandschappen.'

Meer biodiversiteit

Dat bijenlandschap uitbreiden is de toekomst wat Overgaauw betreft. Zij ziet volop kansen voor meer biodiversiteit in stedelijke gebieden. 'Overal kun je iets doen om de leefomgeving te vergroenen, te verduurzamen en het netwerk voor insecten te vergroten. Als je maar rekening houdt met de omgeving en haar functie.

Gaat een straat op de schop? Leg er waterdoorlatende tegels in. Heb je een kaal parkeerplein? Geef de ruimte aan bomen bij de aanleg van parkeervakken. Als je eenmaal oog hebt voor de kansen op plekken en plekjes, dan laat deze manier van groenvoorziening je niet meer los.'

En dat blijkt. Chef staf Schoonderwaldt verduurzaamt een ongebruikt trapveldje in de buurt van zijn huis. Het initiatief viel letterlijk in goede aarde bij de gemeente die naarstig op zoek is naar waterbuffers.

Schoonderwaldt: 'In het begin sputterden bewoners dat ze liever parkeerplekken hebben. Ze gingen om toen ik vertelde over de kracht van biodiversiteit. Nu werken we samen aan de vergroening. Het is, net als hier, een feest om te zien wat de seizoenen doen met planten en dieren en welk effect dat heeft op mensen.'