Opvangplekken voor vluchtelingen
Tienduizenden Oekraïense vluchtelingen stromen ons land binnen, op zoek naar een veilig onderkomen. Het Rijksvastgoedbedrijf draagt bij aan hun opvang door rijkspanden in te zetten. Dit is niet nieuw. Sinds de vorige vluchtelingencrisis in 2015 staat opvang op de agenda.
De burgemeester van Breda is akkoord. Het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) knapt in de Brabantse stad een pand op dat door de Rijksoverheid van criminelen is afgepakt. Het RVB, de huidige eigenaar, biedt het nu aan voor de opvang van vluchtelingen. De samenwerking tussen het RVB en het COA begon met de vluchtelingencrisis in 2015, vanwege de oorlog in Syrië. Sindsdien huurt het COA panden van het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) om asielzoekers in op te vangen.
Volle asielzoekerscentra
Naast opvang voor asielzoekers begon het RVB in 2020 met adviesprogramma’s voor de huisvesting van aandachtsgroepen. Onder deze groepen vallen bijvoorbeeld arbeidsmigranten en dak- en thuislozen. Voor het RVB, dat vooral rijksgebouwen beheert voor de huisvesting van ambtenaren, een nieuwe tak van sport.
Petra Meijboom, kwartiermaker huisvesting aandachtsgroepen bij het RVB, vertelt: 'We puzzelen en zoeken naar de juiste weg. Het is immers geen kerntaak van het RVB.'
In september 2021 kreeg het RVB de opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties om woningen voor statushouders te creëren. Dit zijn asielzoekers die een verblijfsvergunning hebben gekregen. Ze mogen doorverhuizen, maar vanwege het tekort aan woningen in Nederland lukt dat niet.
Zo’n 13.000 statushouders zitten vast in overvolle asielzoekerscentra. Hun integratie in de maatschappij stokt. Daarom heeft het RVB onderzocht welke panden in zijn bezit geschikt zijn om in te wonen. Ook helpt het RVB gemeenten en woningbouwcoöperaties bij het realiseren van woningen in andere panden.
Crisisopvang
Door de oorlog in de Oekraïne en de hierop volgende vluchtelingenstroom, is de vraag naar opvang nog veel groter. Het Rijk wil dat de veiligheidsregio’s, die de crisisopvang organiseren, binnen enkele weken 50.000 opvangplekken realiseren. Het RVB biedt hen ruimte aan voor 15.000 plekken.
Meijboom: 'Het RVB had snel een overzicht voorhanden, vanwege de eerdere inventarisatie en met dank aan de collega’s van alle directies. Want dit doen we met z’n allen. Van het programma huisvesting statushouders heeft het RVB geleerd, dat gaandeweg de uitvoering panden afvallen. Bijvoorbeeld vanwege tekort aan draagvlak, techniek of financiën. Zo komen we nu uit op 15.000 plekken voor noodopvang; opvang met veldbedden.'
Deze plekken zijn niet alleen bestemd voor vluchtelingen uit de Oekraïne. De opdracht van het RVB houdt in dat vluchtelingen en asielzoekers in de rijkspanden mogen verblijven. Omdat het tekort aan opvangplekken enorm oploopt bij het COA, mochten zij eerst rijkspanden selecteren voor het opvangen van asielzoekers. Zij kozen ongeveer een derde van de beschikbare vierkante meters. De overgebleven panden bood het RVB bij de veiligheidsregio’s aan.
Meijboom: 'Ik merk nu dat enkele gemeenten het COA benadert met een aantal van deze panden. Ze willen daar asielzoekers uit bijvoorbeeld Syrië of Afghanistan opvangen in plaats van Oekraïners. Dat verbaast me, in positieve zin. Omdat hier meestal minder draagvlak voor is. Tegelijkertijd natuurlijk fijn dat we kunnen helpen.'
Kostendekkend
Veel panden die het RVB aanbiedt als opvanglocatie zijn voormalige kantoren. Panden die gebouwd zijn om in te werken in plaats van in te wonen. Daar moeten dus mobiele douches komen, scheidingswanden voor privacy en ruimtes waar veilig kan worden gekookt. Deze aanpassingen kosten geld, net als het huren van de rijkspanden. Het kabinet heeft 75 miljoen euro uitgetrokken voor de crisisopvang voor Oekraïners, waar de kosten van worden betaald.
Meijboom: 'We verhuren deze locaties aan de gemeenten tegen kostendekkend tarief. Gemeenten krijgen dat tarief vergoed via het Rijk. Zij krijgen daarnaast een vast bedrag per vierkante meter voor de aanpassingskosten. Het RVB moet ook zijn mensen aan het werk zetten, we geven niet alleen een sleutel af. Er komt iemand mee om de aanpassingen te bekijken, we stellen de huurovereenkomsten op, we maken afspraken met leegstandsbeheer. We streven er bovendien naar om de mensen die al antikraak in onze panden wonen, samen te laten wonen met de vluchtelingen.'
Neem bijvoorbeeld de voormalige Penitentiaire Inrichting de Boschpoort in Breda, beter bekend als gevangenis de Koepel. Meijboom: 'Dit pand zit ver in het verkoopproces en heeft nu met dank aan de collega’s van de directie Transacties & Projecten ruimte voor 400 Oekraïense vluchtelingen.' De bedrijfjes die hier tijdelijk antikraak zitten, hoeven niet weg. Sterker nog, de tijdelijke huurder FutureDome Events nam samen met duizenden vrijwilligers het bewoonbaar maken van de Koepel op zich. Binnen twee weken toverden zij de cellen van de voormalige gevangenis om tot gezellige kamers.
Draagvlak nodig
De voormalige Penitentiaire Inrichting Overmaze in Maastricht is ook zo’n locatie die het RVB gaat inzetten als crisislocatie. Vanaf 1 mei kunnen hier 400 Oekraïners terecht. Meijboom: 'Wanneer de Oekraïners weer vertrokken zijn, kunnen asielzoekers met een verblijfsvergunning in de PI Overmaze komen wonen. De randvoorwaarde hiervoor is wel dat er ook ruimte is voor andere groepen die moeilijk aan een woning kunnen komen. Deze voorwaarde is echt nodig om draagvlak te krijgen en te houden in de omgeving.'
Wat betreft het pand in Breda dat van criminelen is afgepakt, is Meijboom blij dat er nu 'bewoners' voor zijn gevonden, namelijk dertig minderjarige asielzoekers: 'Een lastige doelgroep die vaak veel weerstand opwekt bij de omwonenden. Hopelijk gaat dat goed in de buurt. We zijn in ieder geval blij dat er ook voor hen een plekje komt.'