Diogenesbunker onthult na 75 jaar familiegeschiedenis
Door een vreselijk ongeluk komen op 8 juni 1948 vijf mannen om het leven bij de Diogenesbunker in Arnhem. Familieleden krijgen 75 jaar later een rondleiding bij het grootste rijksmonument van het Rijksvastgoedbedrijf. ‘Een puzzelstukje waar ik nooit naar mocht vragen bij oma, is nu gelegd.’
Scherfschade en zwarte vegen aan de achterkant van de Diogenesbunker verraden de sporen van een uiteengespatte bom. Het is een litteken van een tragisch ongeluk dat zich precies 75 jaar geleden voltrok. Het ministerie van Defensie gebruikte de bunker als werkterrein om gevonden munitie uit de omgeving te verzamelen en onschadelijk te maken. Bij het onschadelijk maken van een 1500 kilo zware Engelse luchtdrukbom ging het gruwelijk mis. Vijf mannen van de Burger Hulpverlening (BHV) hadden het merendeel van de inhoud van de bom verwijderd toen het onverwachts tot ontploffing kwam. De explosie was tot op vijf kilometer afstand voelbaar en de vijf mannen verongelukten, waaronder de opa van Esther Raats-Leenders en de oudoom van Regine van de Zandschulp.
Van de Zandschulp wist tot voorkort bijna niets over haar oudoom en zijn overlijden bij de Diogenesbunker, het grootste rijksmonument van het Rijksvastgoedbedrijf (RVB). Tot ze in de zomer van 2022 in dienst komt bij het RVB als groenbeheerder van de regio Volkel.
Raats-Leenders weet niet beter dan dat haar opa aan vaderskant is overleden bij het opruimen van oorlogsresten bij de voorganger van de Explosieven Opruimingsdienst (EODD). ‘Vorig jaar ben ik samen met mijn vader uitgenodigd voor een herdenking bij de EODD in Soesterberg. Daar was een herdenkingswand met daarop de namen van de vijf slachtoffers. Een paar weken later vertelde ik erover tijdens een etentje met mijn goede vriendin, Regine’, vertelt Raats-Leenders. Toen Van de Zandschulp hoorde over de herdenkingswand, viel haar direct iets op. ‘Er stond de naam J.P. Gouw. De meisjesnaam van de moeder van mijn vader was ook Gouw. Toen begon er een lampje te branden’, vertelt Van de Zandschulp. ‘Bij oma thuis hing altijd een foto aan de muur van een jonge man. Ze sprak nooit over hem en ik mocht ook geen vragen stellen. Het zal toch niet waar zijn dat hij is omgekomen bij datzelfde ongeluk?’
Collega’s bij Rijksvastgoedbedrijf
Ongeveer een maand later pikt Van de Zandschulp een boeiend gesprek op bij een afscheidsreceptie. ‘Per toeval zat ik aan tafel bij collega’s die spraken over een tweetal enorme bunkers. In de trein terug vroeg ik een goede collega om welke bunkers het ging. Een daarvan was Diogenes en ik vertelde dat een oudoom van mij daar is gestorven.’ Daarna volgen de ontdekkingen over het verleden elkaar snel op. Ze komt in contact met collega en omgevingsmanager van de Diogenesbunker Bart van Veldhuijsen die direct een rondleiding regelt. Van de Zandschulp: ‘Zowel mijn vader, broer en ik als mijn vriendin Esther en haar vader waren uitgenodigd. Esther haar opa en mijn oudoom zijn hier allebei omgekomen. Het is een heel indrukwekkend verhaal. Behalve hartsvriendinnen zijn we nu dus ook lotgenoten.’
De familieleden bezochten de bunker op 28 april 2023 voor het eerst. Van Veldhuijsen nam uitgebreid de tijd om de families rond te leiden. ‘Dat was heel speciaal’, vertelt Van Veldhuijsen. ‘De vader van Esther is zijn vader verloren door dit ongeluk toen hij zeven jaar was. Tijdens de rondleiding was hij heel geïnteresseerd. Hij stelde een heleboel vragen over de Diogenesbunker. Het was zijn grote wens om de plek een keer te bezoeken.’
Herbestemming Diogenesbunker
Op dit moment denkt het RVB na over herbestemming van het belangrijke rijksmonument. Raats-Leenders vindt het belangrijk dat de bunker een functie krijgt die erbij past. ‘Los van mijn familiegeschiedenis is het belangrijk om monumenten met historie in stand te houden. Als ik de geschiedenis sprekender kan maken door mijn verhaal te delen, dan doe ik dat graag.’
Het bezoek aan de bunker maakte veel indruk op Van de Zandschulp. ‘Sinds de rondleiding ontstond er bij mij vooral rust’, legt Van de Zandschulp uit. ‘Een puzzelstukje waar ik nooit naar mocht vragen bij oma, is gelegd. Ik begrijp nu dat de mannen van de BHV ongelofelijk veel moed hadden om de wereld waarin wij leven, een stuk veiliger te maken. Dat kan je bij de bunker zien en voelen.’
-
Regine van de Zandschulp (links) en Esther Raats-Leenders (rechts) bekijken de schade die de bom achterliet
-
Het familieboek van Esther Raats-Leenders bevat tekst over het ongeluk met de bomexplosie. De naam van haar opa staat vermeld: TH. J. Leenders.
-
In het familieboek zijn ook foto's te zien van de eervolle uitvaart van de vijf verongelukte mannen.
-
De verkleurde pagina's van het familieboek laten de historische waarde van het verhaal zien