Golfkarretjes op stikstofarme bouwplaats Defensie
Het was de eerste uitstootvrije bouwplaats van Defensie: het gezondheidscentrum van Defensie in ’t Harde. Vervuilende vrachtwagens en uitstotende machines werden volledig uitgebannen. ‘Het creatieve en oplossende vermogen in dit project was echt bizar.’
Elektrische golfkarretjes voor het vervoer op de bouwplaats. Eén van de vele ingrepen voor de bouw van het gezondheidscentrum op de Tonnetkazerne. Toen in 2022 de vrijstelling voor de bouw kwam te vervallen en de stikstofuitstoot flink naar beneden moest, kwam projectmanager, Mark Stoks van het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) voor een gigantische uitdaging te staan. ‘De kazerne in ‘t Harde ligt middenin de Veluwe en dat is kwetsbaar Natura 2000-gebied. De rechterlijke uitspraak betekende voor het nieuwe gezondheidscentrum dat de gebruikelijke manier van bouwen ineens niet meer kon.’
Dreunende diesels maakten plaats voor elektrisch materieel. En zo was het tijdens de bouw op de Tonnetkazerne ineens oorverdovend stil. Alleen de zacht zoemende elektromotoren waren te horen. ‘We moeten voorzichtig zijn met onze natuur. De bouwwereld heeft kansen om stikstofuitstoot te verminderen. Als RVB en Defensie nemen we onze verantwoordelijkheid hierin.’
Aanleg van bouwhub
Schoon en emissieloos bouwen, betekent stilstaan bij ingesleten bouwgewoontes. Om te beginnen met hoe de bouwvakkers het bouwterrein bereiken. ‘Op een bouwplaats gebeurt dat vaak met uitstotende busjes. Op onze stikstofvrije bouwplaats kon dat natuurlijk niet’, zegt Stoks. De oplossing was het aanleggen van een bouwhub een stuk verderop om de natuur niet tot last te zijn. Stoks: ‘Elke dag kwamen de bouwvakkers daar aan om over te stappen op elektrische golfkarretjes die hen naar de bouwplaats brachten.’
Daarnaast kwamen op de bouwhub alle aangeleverde materialen aan. Vanaf daar werd alles met elektrisch vervoer naar de bouwplaats gebracht. ‘Dat was ingewikkeld met bijvoorbeeld de zware prefab elementen. Deze worden in vrachtwagens slim geladen zodat wanneer je gaat bouwen, alles als een soort bouwpakket in de goede volgorde ligt. Dat betekende bij het overplaatsen op de bouwhub dat we zelf in omgedraaide volgorde moesten laden. Je moet dat ongelofelijk nauwkeurig doen om alles te laten kloppen.’
Stroomkabel elektrisch leggen
Ook het plaatsen van prefab onderdelen moest uitstootvrij. ‘Een elektrische hijskraan is stukken kleiner en kan met de arm niet alle plekken van de bouwplaats bereiken.’ Daardoor moest de kraan twee keer over de bouwplaats verplaatst worden. Een tractor op waterstof bracht het apparaat in positie. ‘De kraan ontving elektriciteit van de Tonnetkazerne door een nieuw aangelegde kabel. Ook het graven van die kabel is natuurlijk emissievrij gebeurd’, zegt Stoks. ‘Je belandt in een cirkel. Alles wat je helpt om stikstofvrij te bouwen, moet zelf ook emissievrij worden aangebracht. Het is een compleet nieuwe manier van werken.’
Elektrisch dicht walsen
Een andere puzzel was de fundering. Stoks: ‘Het uitgraven van de grond deden we met een elektrische graafmachine die veel kleiner is en op een dag twee keer moet opladen.’ Voor de afvoer van zand is de waterstoftractor gebruikt met daarachter een landbouwkar. ‘Toen kwam de volgende uitdaging’, vervolgt Stoks. ‘Het storten van nieuwe grond en dat stevig aanstampen, levert een stevige fundering op. Maar een apparaat dat dat emissievrij doet, bestond toen nog niet.’ Daarvoor moest een goed alternatief komen. ‘Achter de waterstoftractor is een wals gehangen om daarmee de gestorte grond te verdichten. Dat leverde alleen niet het gewenste resultaat op omdat de grond niet compact genoeg werd.’ De oplossing? Het inkopen van een andere zandsoort dat bij aanstampen met de wals wél een volwaardige fundering opleverde. Stoks: ‘Het creatieve en oplossende vermogen in dit project was echt bizar’.
Toekomst is elektrisch
De bouw van het gezondheidscentrum is inmiddels bijna klaar. Begin 2025 kan Defensie het energieneutrale pand in gebruik nemen met daarin een tandarts, fysio, een laboratorium en een huisarts. ‘Het gebouw zelf is volledig gasloos door onder andere de warmtepomp, klimaatplafonds en zonnepanelen. Ten opzichte van het oude gezondheidscentrum is dit een enorme kwaliteitssprong. Defensie heeft nu een functioneel en modern gebouw dat ze komende decennia gaan gebruiken.’
Toen Stoks met het project begon, stond elektrisch materieel nog in de kinderschoenen. Intussen boekt de markt grote technologische vooruitgang. ‘Door deze snelle ontwikkelingen wordt emissievrij en duurzaam bouwen alleen maar sneller en goedkoper. Het merendeel van Defensieprojecten bevindt zich in of tegen Natura 2000-gebied. Eén ding is dus zeker: in de toekomst zal er alleen maar meer vraag zijn naar elektrisch materieel.’
