Droogte dwingt tot nieuw groenbeheer op Park Doorn
Door langdurige droge periodes dreigen monumentale beukenbomen in Park Doorn af te sterven. 'Chef Groen' Frank van Dam bij het Rijksvastgoedbedrijf maakt zich zorgen en pleit voor ander groenbeheer. 'We moeten naar beplanting toe die wel tegen de droogte kan.'
In het unieke Park Doorn in de provincie Utrecht staan honderden beukenbomen, waarvan sommige meer dan 200 jaar oud. De imposante beuken hebben de Eerste én Tweede Wereldoorlog overleefd, maar de klimaatverandering heeft de bomen nu te pakken. Door de jaarlijks terugkerende droogte dreigen de bomen af te sterven. Het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) moet als beheerder van Park Doorn ingrijpen.
'Beuken groeien langzaam. En wortelen vrij oppervlakkig. Daalt het grondwater, dan kunnen de bomen dit niet meer bereiken', legt Van Dam uit. Wordt het droog, dan zijn de bomen afhankelijk van het 'hangwater'. Dat is het water dat in de bovenste grondlaag zit. Maar bij langdurige droogte, droogt die laag uit. En dan komt de boom vocht te kort.
Van Dam benadrukt dat ook langdurige natte periodes niet goed zijn voor beukenbomen. Regent het veel, dan stijgt het grondwater. Hierdoor komen de boomwortels in het water te staan. Het gevolg: in de natte bodem rotten de wortels en sterven af als het echt helemaal mis gaat af.
'Een beuk heeft een zo’n stabiel mogelijke grondwaterstand nodig', legt Van Dam uit. Op Park Doorn is ongeveer 87 procent van de bomen een beuk. 'Er is dus werk aan de winkel', stelt Van Dam nuchter.
‘Diversiteit aanbrengen is essentieel’
Park Doorn 2.0
Als een bomensoort massaal afsterft omdat die slecht tegen de droogte kan, dan moeten er meer verschillende soorten bomen in het park komen. Van Dam: 'Willen we tenminste over 100 jaar ook nog een Park Doorn hebben.'
De andere soorten zouden volgens Van Dam bijvoorbeeld uit zuidelijk Europa kunnen komen, waar bomen groeien die beter bestand zijn tegen de langere droge periodes die wij nu ook in Nederland ervaren. Maar er zijn ook van oorsprong Noord-Europese bomen die minder gevoelig zijn voor droogte. Van Dam: 'Denk aan lindenbomen, boomhazelaars en bepaalde esdoornsoorten. Diversiteit aanbrengen is essentieel voor duurzaam parkbeheer.'
Naast het aanbrengen van diversiteit in boomsoorten, wordt ook op andere manieren de droogte bestreden. Bijvoorbeeld door water vast te houden. De oude waterpartijen op het terrein spelen hierbij een belangrijke rol.
Gracht
De gracht rondom het Huis Doorn, dat in de 14de eeuw werd gebouwd als waterburcht, is niet alleen aangelegd om het gebouw te beschermen. De gracht zorgt er ook voor dat de houten palen waarop het Huis Doorn is gebouwd goed onder water blijven staan. Zouden de palen droog vallen, dan zouden ze gaan rotten en het huis verzakken. Doordat water verdampt en water in de bodem wegzakt, is het lastig om de gracht op peil te houden.
Om het waterpeil in de gracht op het juiste niveau te houden, wordt water onttrokken aan een bron. Daarnaast is op een aantal plekken een verstelbare waterkering aangebracht om het water vast te kunnen houden en beter te reguleren. En het waterschap helpt een handje mee. Dat voert extra water naar het gebied toe om het monumentale erfgoed voor uitdroging te behoeden.
'Regenwater niet direct afvoeren'
Wadi’s en grindkoffers
'Op de lange termijn is ook het slimme watermanagement rond Huis Doorn niet genoeg', zegt Van Dam. 'We moeten er ook voor zorgen dat regenwater niet direct wordt afgevoerd maar dat we het langer vasthouden of in de bodem laten infiltreren.' Dat kan bijvoorbeeld door wadi’s aan te leggen. Dat zijn ondiepe greppels die worden aangelegd om het regenwater op te vangen, vast te houden en geleidelijk in de grond te laten zakken.
Regenwater vasthouden kan ook door grindkoffers te maken. Hiervoor wordt een sleuf gegraven waarin geodoek wordt aangebracht dat wordt volgestort met grind. Daarna wordt het geodoek van boven gesloten en afgedekt met aarde, zodat het niet meer zichtbaar is. Door de regenwaterafvoeren van het Huis Doorn af te laten wateren op de grindkoffers wordt het terrein met water geïnfiltreerd.
Poreuze bestrating is een andere manier om water in de grond te laten zakken. Regenwater zakt dan door de stenen heen in de grond en belandt niet in het riool, dat het water anders snel had afgevoerd.
'Bomen rooien noodzakelijk'
Bomenkap
Kappen van bomen in Park Doorn ligt gevoelig. Met name door de monumentale status van het park. Maar gemeente Utrechtse Heuvelrug, waar het park ligt, erkent dat er ingegrepen moet worden. Daarom is een toekomstvisie en renovatieplan gemaakt waarbij ook is gekeken naar de toekomstverwachting van het boombestand.
Een van de conclusies van de opgestelde beleidsplannen was dat een groot aantal beuken er slecht aan toe is. Het ingrijpende besluit is toen genomen om 484 beuken te verwijderen. Door het renovatieplan ontstaat ruimte voor jongere bomen die beter klimaatbestendig zijn.
Van Dam: 'We moeten mensen uitleggen waarom het nodig is om bomen te rooien. Want de ruimte die we zo creëren is nodig om meer diversiteit in het park aan te brengen. Anders vallen er binnen nu en tien jaar grote gaten. Meer boomsoorten betekent een meer toekomstbestendig park.'
