In Kantoor Vol Afval (KaVA) renoveerden partijen een verouderd defensiekantoorgebouw op voormalig marinevliegkamp Valkenburg in Katwijk zonder nieuwe materialen te gebruiken. Zo onderzochten we samen hoe we maximaal resultaat kunnen halen en kennis kunnen ontwikkelen. We delen een kleine 20 lessen, verdeeld over 6 thema’s.
In deze video laat het Rijksvastgoedbedrijf zien hoe zij voormalige vliegbasis Valkenburg een nieuwe bestemming geeft door de gebouwen erop te renoveren met gebruik van de bestaande materialen die op het terrein te vinden zijn. Het project heet KaVA: Kantoor Vol Afval. Het Rijksvastgoedbedrijf wil vanaf 2030 alle opdrachten circulair gaan aanbesteden en alle Rijkskantoren circulair gaan beheren. Verschillende medewerkers van de organisaties die bij dit project betrokken zijn, komen aan het woord: Yvonne van der Brugge-Wolring, directeur-generaal van het Rijksvastgoedbedrijf, Jille Koop, adviseur Duurzaamheid en technisch manager bij het Rijksvastgoedbedrijf, Josse Popma van Popma ter Steege Architecten, Bauke van Poll van Vink Bouw en Eelco Nieuwenhuijsen van Adex Groep.
Archieffoto's tonen een kleine vliegbasis. Yvonne van der Brugge-Wolring, directeur-generaal van het Rijksvastgoedbedrijf, staat op het terrein van de voormalige vliegbasis.
YVONNE VAN DER BRUGGE-WOLRING: "Jarenlang was Vliegkamp Valkenburg de thuisbasis van vliegtuigen en helikopters van onze Marine. Maar sinds 2006 is het vliegkamp gesloten. Het Rijksvastgoedbedrijf beheert en ontwikkelt deze locatie en verkoopt het, zodat het zo direct beschikbaar komt voor woningen. Vroeger keken we naar deze gebouwen alsof het gedateerde en oude gebouwen waren. Tegenwoordig denken we daar gelukkig heel anders over. Nu zien we dit als een verzameling waardevolle materialen."
Yvonne loopt een oud kantoorgebouw in dat op het terrein ligt. Van binnen is het pand een bouwplaats.
YVONNE: "En die kijk is belangrijk, want vanaf 2030 willen we alle opdrachten circulair gaan aanbesteden en alle Rijkskantoren ook circulair gaan beheren. Daar zijn we in dit Kantoor Vol Afval al volop mee aan het experimenteren, ontwikkelen en vooral ook leren."
Een bouwvakker plaatst plafondplaten in een kantoorruimte. Jille Koop, adviseur Duurzaamheid en technisch manager bij het Rijksvastgoedbedrijf, komt het kantoorgebouw binnen.
JILLE KOOP: "Vandaag worden bouwmaterialen vaak nog afgedankt na hun eerste bestemming. Hier willen we een gebouw renoveren, juist met die materialen. Een Kantoor Vol Afval dus, met de focus op maximaal hergebruik. Een comfortabele, veilige en aansprekende Rijkskantooromgeving: dat vormde een belangrijk uitgangspunt. En bovendien dat elke betrokken discipline leert door het hier in de praktijk te doen. Dus wat zijn de circulaire lessen die we opdoen? Wat is schaalbaar naar een project hierna? En is dit onderdeel van de oplossing om te bouwen binnen het CO2-budget dat volgt uit het Klimaatakkoord van Parijs?"
Josse Popma van Popma ter Steege Architecten komt ook het kantoorgebouw binnen.
JOSSE POPMA: "Meer dan in traditionele projecten vraagt dit project ons echt om nog wat dieper over materialen na te denken. Waar halen we ze vandaan? Hoe bewerken we ze en geven we ze nieuwe betekenis? Dat brengt ons terug naar de kern van wat het is om gebouwen te ontwerpen en stimuleert echt creativiteit en vooral ook innovatie."
Josse kijkt naar het plafond in de ruimte. Het plafond bestaat uit korte, houten planken die in rijen geplaatst zijn.
JOSSE: "Een goed voorbeeld daarvan is het plafond hier. Het is een nieuw systeemplafond, gemaakt met materialen die hier al aanwezig waren en verlichting uit een ander gebouw."
Bauke van Poll van Vink Bouw loopt ook een gerenoveerde ruimte in binnen het kantoor.
BAUKE VAN POLL: "Het is pionieren en de kennis van onze vakmensen op een creatieve manier inzetten. Het is nadenken over waar je de materialen vandaan haalt, wie of wat er voor nodig is, hoe je die materialen of producten vervolgens demonteert, transporteert, op locatie opslaat, herbewerkt en vooral hier weer een nieuwe bestemming geeft. Om dit voor elkaar te krijgen moet je echt samenwerken en een team vormen dat er vanaf het begin samen voor gaat."
Eelco Nieuwenhuijsen van Adex Groep loopt door een grote loods waar bouwmaterialen liggen.
EELCO NIEUWENHUIJSEN: "Vooraf is vastgelegd dat de materialen zoveel mogelijk uit KaVA zelf moesten komen. Uiteindelijk was er meer nodig dan het gebouw kon bieden en zijn wij op zoek gegaan naar andere donorgebouwen."
Eelco staat naast partijen stalen balken die op de vloer van de loods liggen.
EELCO: "Deze stalen liggers komen ook uit een ander pand en die zijn toegepast op het dak."
Het dak van het gebouw is vernieuwd met gebruik van bestaande materialen, waaronder de stalen liggers. Jille staat buiten op het terrein.
JILLE: "Project KaVA laat ons zien dat we samen een mooi resultaat kunnen bereiken en daarmee ook echt een grens verleggen. Dat kon doordat we een gedeelde ambitie hadden en we kansen bleven verzilveren tijdens het project en dat we ook ruimte gaven aan ieders vakmanschap. We willen nu onze lessen delen en daarmee helpen hergebruik een vaste plek te geven in de bouw."
Het kantoorgebouw op de voormalige vliegbasis is vanuit de lucht te zien.
Beeldtekst:
KaVA - Kantoor Vol Afval
Het logo van het Rijksvastgoedbedrijf, onderdeel van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, verschijnt.
De partijen die samenwerkten aan Kantoor Vol Afval en hun rollen staan onderaan deze pagina. Samen formuleerden we de lessen op deze pagina.
Starten: Aanbesteden met kaders
Circulair bouwen kent meerdere kanten, waar in hergebruik van bouwmaterialen nog een wereld te winnen is. Duidelijke kaders bij hergebruik zijn belangrijk voor opdrachtgever en opdrachtnemer, voor het milieu en een aantrekkelijk gebouw. Met focus en een productbenadering legden we de basis voor haalbare, creatieve en schaalbare oplossingen.
Uitleg van de nummers in de afbeelding
1. Behoud
Beoordeel eerst de mogelijkheden van de bestaande materialen. Maak concreet welke materialen behouden worden en voorkom daardoor onnodig materiaalgebruik.
2. Hergebruik
Gebruik dan materialen uit de directe omgeving. Inventariseer de materialen uit opslaglocaties in de directe omgeving en opwaardeer die waar nodig.
3. Hergebruik elders
Vergroot daarna het zoekgebied en selecteer hergebruikte materialen uit donorgebouwen en marktplaatsen. Zet hiervoor het netwerk van het team in en breid die waar nodig uit.
5. Recyclen
Nieuw materiaal is de laatste optie. Toon eerst aan dat behoud, hergebruik en biobased niet mogelijk is en koop daarna pas conventionele producten in.
4. Biobased
In de RVB Routekaart verduurzamen is de stap 'Hergebruik en/of biobased'. Omdat bij KaVA de focus lag op 'hergebruik', volgden biobased oplossingen ná stap 1, 2 en 3.
[interactieve infographic -volgt]
Proces: Open en adaptief
Hergebruik bij renovatie kan alleen als materialen beschikbaar en bewerkbaar zijn. Of het nu gaat om bouwfysica, installatietechniek of esthetiek. Kansen creëren voor hergebruik is noodzakelijk. Dit vraagt om een adaptief (aanpasbaar) ontwerpproces, goede afweging van eisen en een wendbare uitvoering.
Samenwerken: Veelzijdig in expertise, samen één ambitie
Bouwen met hergebruikte materialen betekent onbekende factoren en risico's. Daarom is veel afstemmen belangrijk. Als je duidelijk communiceert over doelen en werkwijzen, kun je risico’s delen en beheersen. Gezamenlijk succes bereik je als je ruimte maakt voor nieuwe taken en samenwerking.
Ontwerpen: de combinatie nieuw met oud vormgeven
Circulair renoveren betekent dat ontwerpers kritisch moeten kijken naar beschikbare materialen, dit waarderen, en vervolgens vormgeven met kennis en inventiviteit. Belangrijk is dat het gebouw één geheel wordt met de eigen hergebruikte én donormaterialen. Hiervoor is een collageachtige manier van ontwerpen nodig.
Bouwen: een andere volgorde
Werken met hergebruikte en donormaterialen betekent een andere bouwvolgorde en begint met oogsten en demonteren. Vooruitdenken terwijl je demonteert is belangrijk. Reassemblage op de bouwplaats vereist intensieve werkvoorbereiding en nieuwe aanpakken. Op de bouwplaats is vakmanschap cruciaal om onverwachte problemen creatief op te lossen.
Prestaties: Het besef van waarde
Circulair bouwen met maximaal hergebruik zoals in KaVA is niet per definitie duurder, vermindert CO2-uitstoot en voldoet aan de kwaliteitsnormen. Het vraagt een nieuwe waardering van prestaties. KaVA toont aan dat renoveren met hergebruik kan én ruimschoots bijdraagt aan de CO2-doelen van het Parijsakkoord.
Samenwerkende partijen
In Kantoor Vol Afval werkten verschillende partijen samen. Samen formuleerden we de lessen op deze pagina.
Foto's originele situatie
Foto's van het verouderde defensiekantoorgebouw op voormalig marinevliegkamp Valkenburg in Katwijk voor de renovatie.
Foto's donorgebouw
Foto's van het 'donorpand'. Veel materialen voor KaVa kwamen uit dit gebouw van ABN AMRO aan de Foppingadreef in Amsterdam Zuidoost. Het pand bood veel hoogwaardige herbruikbare materialen zoals systeemwanden, klimaatplafonds, stalen rasterplafonds en een refurbished plafondsysteem met LED-verlichting. ABN AMRO stelde de materialen beschikbaar, net als deurkrukken, kranen en kabelgoten.
Foto's renovatie
Foto's van de renovatie van Kantoor Vol Afval (KaVA). Hier renoveerden partijen een verouderd defensiekantoorgebouw en onderzochten en testten circulaire oplossingen.
Foto's resultaat
Het resultaat van het Kantoor Vol Afval (KaVA) laat zien dat renoveren met hergebruik kan en dat hoge kwaliteit haalbaar is. Bekijk het in dit foto-album.
