Werken aan een uniek dak
Kijk omhoog! Het Rijksvastgoedbedrijf renoveert het dak van het Koninklijk Paleis Amsterdam. Hoe dit huzarenstukje in zijn werk gaat, is vanaf 29 juni te zien bij de tentoonstelling in het Paleis. ‘Het verschil is niet te missen.’
‘In heel Noord-Europa is er geen enkel andere scène in marmer uitgebeiteld die zo groot is als die van het Koninklijk Paleis Amsterdam.’ Haukit Yu, monumentenadviseur bij het Rijksvastgoedbedrijf, werkt mee aan de renovatie van het dak van het beroemde paleis op de Dam. Hier vallen ook de 2 timpanen onder, de volledig marmeren afbeeldingen in een ruim 25 meter brede driehoek boven beide ingangen. Een knap staaltje vakmanschap uit de zeventiende eeuw, de tijd waarin het toenmalige stadhuis is gebouwd. ‘De timpanen zijn specifiek gemaakt voor dit gebouw. Ze zijn zo uniek en bijzonder, dat je het als kunstwerk kunt vergelijken met de Nachtwacht van Rembrandt. Daar gaan we dus heel voorzichtig mee om.’
Yu heeft de timpanen laten onderzoeken, waarbij is gekeken naar de schade en welke aanpak het materiaal en de beeltenissen het meest recht doen: ‘Een optie is om de timpanen te vervangen door replica’s. Uiteindelijk hebben we hier niet voor gekozen omdat de afbeeldingen al 360 jaar bij het gebouw horen. We hanteren een terughoudende conserverende methode die het verval van het marmer vertraagd.’ De timpanen blijven dus op hun plek en worden ook daar gerestaureerd.
Gegoten en geslagen
In 1489 kreeg Amsterdam het recht van de toenmalige koning Maximiliaan om een kroon boven het stadswapen af te beelden. Een recht waar de stad trots op was en dat op meerdere plekken in Amsterdam is terug te vinden, zoals de kroon op de Westertoren en maar liefst vier kronen op het Koninklijk Paleis. Elke kroon op het dak wordt gedragen door 4 arenden. De in totaal 16 arenden zijn alleen niet op dezelfde manier gemaakt door de gebroeders Hemony. Vijf zijn er uitgevoerd in brons en zijn dus gegoten. De overige zijn uitgevoerd als koperslagerswerk.
Restauratiearchitect Hans Vlaardingenbroek: ‘Vijf arenden zijn in een mal gegoten en de rest is in een mal geslagen. Gieten geeft een degelijker resultaat doordat de wanden dikker zijn en de arenden daardoor langer meegaan. Ze zijn alleen niet zo gedetailleerd als het koperslagerswerk. Die arenden hebben bijvoorbeeld op de borst gesoldeerde veren. Hier en daar zijn er veren afgebroken: tijdens de renovatie zullen die weer worden toegevoegd en de dunner geworden delen van de kroon versterkt. Ook worden de groen geworden kronen en arenden opnieuw verguld. Ze zullen flink staan te blinken op de hoeken, een verschil dat niet te missen is.’
‘Ratjetoe’
Ambachtelijke leidekkers vervangen op dit moment de leien, de grijze dakbedekking, van de straatkant van het Paleisdak. Yu: ‘We weten niet hoe de oorspronkelijke leien er uitzagen, dat is niet af te leiden uit 17-eeuwse afbeeldingen. Wel weten we dat ze waarschijnlijk uit het Engelse Devon kwamen. De nieuwe leien komen uit Wales en krijgen de afgeronde vorm waarvan we vermoeden dat die oorspronkelijk is. Het is een forse lei van hoge kwaliteit, met de meest lange levensduur.’
‘De oude leien op het dak zijn een ratjetoe: ze zijn op verschillende momenten vervangen en ook in verschillende vormen gelegd. Meerdere vormen op een dak klinkt misschien gek, maar het is nooit iemand opgevallen. Nu we weer teruggaan naar het beeld uit de 17e eeuw krijgt de dakbedekking weer eenheid. Kijk daarom vooral omhoog! Ik ben benieuwd of het iemand opvalt’, voegt Vlaardingerbroek toe.
Bling bling boot
Boven op de koepel van het Paleis staat normaal de windvaan: eind vorig jaar is dit ruim 2 meter brede ‘bootje’ van het dak gehesen om gerestaureerd te worden. ‘Eerst is de roest eraf gehaald en vervolgens beschermd met gele verf. Dat tussenlaagje gaat altijd samen met vergulden. Als het goud wegslijt, zit je namelijk gelijk op het koper en onedel metaal roest nog sneller als er een edelmetaal naast zit. Daarnaast is de vergulding heel dun waardoor je ook alle oneffenheden van de ondergrond kunt zien. De verf zorgt voor een mooier, effen resultaat’, aldus Vlaardingerbroek.
Nu kan iedereen de blinkend gerestaureerde windvaan van dichtbij bekijken. Het toont de mythe van de stichting van de stad Amsterdam, door 2 soldaten en hondje in een schip. Gerestaureerd zijn de details weer goed te zien, zoals het uitgestoken tongetje van het hondje en de drie Amsterdamse kruizen op de vlaggen.
Meer informatie
De tentoonstelling ‘Hoog! Kijk omhoog. Een dak vol verhalen’ in het Koninklijk Paleis Amsterdam is te zien van 29 juni t/m 22 september. Bezoekers krijgen een unieke kans om het werk van het Rijksvastgoedbedrijf aan het dak en de kunstwerken die normaal boven op het dak staan, in het Paleis van dichtbij te bekijken.
Lees ook het artikel over het startsein van de renovatie van het dak.