Rijksvastgoedbedrijf en netcongestie: uitdagingen en oplossingen

Rapport | 29-09-2023

Managementsamenvatting

Aanleiding

Het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) werkt de komende jaren aan de revitalisering en verduurzaming van locaties van Defensie, Penitentiaire Inrichtingen (PI), kantoren van de Raad van de Rechtspraak (Rvdr) en Rijkskantoren. Dit werk bestaat uit renovatie van locaties, nieuwbouw en realisatie van duurzame warmtevoorziening, laadpalen en zonnepanelen. Eén van de belangrijkste belemmeringen hiervoor is netcongestie: een tekort van capaciteit op het elektriciteitsnetwerk. In deze studie is het effect van netcongestie op de ontwikkeling van de portefeuille van het Rijksvastgoedbedrijf bepaald, de oplossingen in kaart gebracht en een handreiking ontwikkeld.

Veel locaties met (kans op) netcongestieproblemen

In een risicoanalyse is bepaald hoeveel locaties de komende tien jaar problemen zullen ervaren door netcongestie. Voor alle 158 locaties is het verwachte energiegebruik en de netsituatie in kaart gebracht. Voor de invoeding van elektriciteit (leveren aan het net door zon-pv productie) verwachten we dat 80% van de locaties mogelijk of zeker netcongestie problemen zal ervaren. Voor de afname van elektriciteit (elektriciteits vraag van het net door revitalisering, warmtevoorziening of laadpalen) verwachten we dat 80% van de locaties mogelijk of zeker netcongestie problemen zal ervaren. Deze netcongestieproblemen betekenen dat een nieuw of gerevitaliseerd gebouw niet in gebruik genomen kan worden of een locatie niet kan worden verduurzaamd. De locatie komt dan op de wachtlijst van de netbeheerder tot er uitbreiding van de netcapaciteit beschikbaar , wat jaren kan duren.

Oplossingen netcongestieproblemen drie locaties

Deze studie biedt echter ook oplossingen. Voor drie casussen zijn oplossingen in kaart gebracht voor netcongestie: Rijkskantoor De Haagse Veste IV in Den Haag, de PI Zutphen en de Bernardkazerne in Amersfoort. Op elke locatie zullen de geplande werkzaamheden het huidig transport vermogen van het elektriciteitsnetwerk doen overschrijden en kunnen de gebouwen mogelijk niet (op het gewenste moment) in gebruik worden genomen. Bij alle drie de casussen worden momenteel al netuitbreidingen uitgevoerd. Op een later moment kunnen de gebouwen wel aangesloten worden, mits er niet opnieuw netcongestie ontstaat tegen die periode. Invoedingsnetcongestie wordt waarschijnlijk niet overal opgelost, waardoor deze of afgeschakeld moet worden of een alternatieve oplossing voor gevonden moet worden.

De oplossingen bestaan, naast de uitbreiding van het netwerk, ook uit energiesturing door technieken, zoals batterijen en slim laden van elektrische auto’s, in combinatie met organisatorische oplossingen zoals energiesturing en flexibele nieuwe contractvormen met de netbeheerders. Energiesturing betekent dat de energievraag en -productie wordt gestuurd in de tijd. Dat kan bijvoorbeeld in de warmte- en koudevoorziening, bij het laden van elektrische voertuigen en andere flexibele energievraag. Dit is essentieel voor alle oplossingen en gewenst op alle RVB-locaties. Voor afnamenetcongestie zijn de batterij en nieuwe contracten met de netbeheerder, in combinatie met energiesturing, als zeer potentievolle oplossingen geïdentificeerd. CE Delft heeft per locatie de effecten van ongeveer tien configuraties bestaande uit techniekkeuzes, opwekconfi guraties en mitigerende maatregelen op netcongestieproblematiek getoetst, onder de aanname dat er geen extra transportvermogen beschikbaar zou zijn.

Rijkskantoor De Haagse Veste IV kent netcongestieproblemen voor zowel opwek als afname. Voor De Haagse Veste IV kan een batterij alleen al voldoende zijn om problemen door afnamenetcongestie op te lossen, maar resulteert een flexibel contract met de netbeheerder samen met een kleinere batterij in lagere kosten. Als noodoplossing voor afname van elektriciteit is een dieselaggregaat onderzocht. Dit is een mogelijkheid, maar we concluderen dat de jaarlasten ongeveer even hoog zijn als de gemodelleerde batterij. Daarnaast is het geen wenselijke oplossing in verband met de CO2-emissie en lokale milieueffecten.

De PI Achterhoek kent nu dreigende netcongestie die volgens prognose over tien jaar wordt opgelost. Tegen die tijd is de revitalisering van de PI afgerond. Daarom is een eerste belangrijke actie om de toekomstige vereiste vermogensvraag in kaart te brengen en te communiceren met de netbeheerder. Bij een tijdige aanvraag is de kans groot dat er netcapaci teit beschikbaar is, echter als er al veel aanvragen ‘op de wachtlijst staan’, is er een beperkte kans dat er geen netcapaciteit meer beschik baar is. Wellicht kan met een goede timing de revitalisering op de normale manier doorgang vinden. Daarnaast zijn voor de PI Achterhoek meerdere NFA-profielen onderzocht als oplossing: deze hangen namelijk af van de netbelasting van andere partijen op hetzelfde net. Hieruit blijkt dat de toepasbaarheid van de NFA sterk afhankelijk is van de locatie en daarom altijd locatiespecifiek onderzoek nodig is. In een minder gunstig scenario van de NFA, kan het toevoegen van een batterij een oplossing bieden. Het toevoegen van extra opwek op het arbeids- en cellencomplex kan naast de andere oplossing de hoeveelheid netcongestieproblemen voor afname reduceren. De onderzochte batterij kan de meeste zonne-energie opslaan tijdens momenten van overschotten.

De Bernhardkazerne ligt ook in een gebied met netcongestieproblemen voor opwek en afname. Deze Defensielocatie geniet volgens de concept regelgeving wel prioriteit bij de verdeling van netcapaciteit. Bij het verdelen van nieuwe capaciteit rond 2026, kan de Bernhardkazerne daar dus mogelijk gebruik van maken, mits het tijdig plannen heeft ontwikkeld en transportvermogen heeft aangevraagd. Er zijn echter ook veel oplos singen voor de locatie: het realiseren van een windmolen kan bijvoorbeeld een oplossing bieden voor de grotere elektriciteitsvraag, maar ook slimme energiesturing, een batterij en energiebesparing kunnen bijdragen aan de oplossing.

Handreiking en aanbevelingen

Onze aanbevelingen voor het Rijksvastgoedbedrijf zijn vormgegeven in een handreiking, weergegeven in Figuur 2. Dit zijn aanbevelingen voor acties binnen het Rijksvastgoedbedrijf om de netcongestiesituatie te monitoren en oplossingen mogelijk te maken. Zonder deze acties zal een significant gedeelte van de geplande revitalisering en verduurzaming niet kunnen plaats vinden. Onze belangrijkste aanbevelingen zijn:

1. Risicomanagement en bewustwording: Netcongestie gaat het dagelijks werk raken van veel onderdelen van het Rijksvastgoedbedrijf en vormt een belangrijk risico voor de uitvoering van de revitalisering en verduurzamingsopgave. Het creëren van bewustwording en gevoel van urgentie is belangrijk. Daarnaast dient periodiek de risicoanalyse uitgevoerd te worden die in deze studie ontwikkeld is om het effect van netcongestie op de geplande ontwikkelingen te bepalen.
2. Ontwikkelen standaardoplossingen en realiseren van uitvoerings capaciteit voor netcongestieproblematiek: Er is interne uitvoerings capaciteit nodig voor ontwikkelen van (kennis over) oplossingen voor netcongestie en het realiseren van deze oplossingen in (pilot)- projecten. Deze oplossingen zijn technische oplossingen zoals batterijen en organisatorische oplossingen zoals nieuwe contract vormen met onder andere de netbeheerder.
3. Inpassing in organisatie en belang data/monitoring: De inpassing in de organisatie van het omgaan met netcongestieproblemen betekent ten eerste het verbeteren van datakwaliteit en concretiseren van plannen over revitalisering en verduurzaming van het portfolio. Het energiemanagement kan geclusterd worden om dit mogelijk te maken en te verbeteren. Daarnaast dient de in deze studie ontwik kelde ‘Handreiking netcongestie Rijksvastgoedbedrijf’ geïmplemen teerd te worden in de organisatie. In de handreiking beschrijven we taken en verantwoordelijkheden binnen veel onderdelen van de organisatie om te kunnen acteren op netcongestie en oplossingen te realiseren.

 Het volledige rapport Rijksvastgoedbedrijf en netcongestie: uitdagingen en oplossingen - CE Delft kunt u downloaden op de site van CE Delft