Meer aandacht voor leefklimaat achter de tralies
Een Penitentiaire Inrichting (PI) bestaat uit meer dan tralies, hoge muren en bewakingscamera’s. Sinds de invoering van ‘Leefklimaat in Justitiële Inrichtingen’ door het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) denken architecten bij het ontwerpen van nieuwe gevangenissen bijvoorbeeld aan moestuinen.
Wie een moestuin heeft, weet dat spitten en onkruid wieden ontspanning biedt. Voor gedetineerden is dat niet anders. Samen plantjes poten werkt kalmerend en vergroot het gevoel van saamhorigheid. Gevangenen voelen zich hierdoor minder vaak eenzaam.
Haaglanden
De moestuin is maar één voorbeeld van een voorziening uit het document Leefklimaat in Justitiële Inrichtingen dat RVB-architect Jules van Vark samen met andere architecten opstelde na de aanbesteding van het Justitieel Centrum voor Somatische Zorg in PI Haaglanden. Leefomgeving gaat over de manier waarop een gevangenis is ontworpen en gebouwd en welke invloed het ontwerp heeft op het welzijn en gedrag van de gedetineerden, het toezichthoudend personeel en de bezoekers.
Veiligheid en leefklimaat
De Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) wil gevangenen op een veilige en humanitaire manier huisvesten. Veiligheid staat natuurlijk voorop. Maar de afgelopen jaren is volgens Van Vark bijvoorbeeld door het leefklimaatdocument voor iedereen duidelijk geworden dat een gevangenis ook een aangename leefomgeving moet bieden.
Het begrip leefklimaat is door Van Vark en zijn collega’s gevat in thema’s als landschap, veiligheid, oriëntatie, natuurtoepassing en daglicht. ‘Het document is inmiddels bij een aantal aanbestedingen toegevoegd aan de stukken. Hierdoor is er meer aandacht voor het leefklimaat’, aldus Jules.
Licht in plaats tralies
Hij wijst op het effect van daglicht op de gemoedstoestand van gevangenen. ‘Je kunt je voorstellen dat een inrichting met weinig daglicht, waarbij je nauwelijks weet of het dag of nacht is, geen positieve bijdrage levert aan het welbevinden van de mensen die zich in een inrichting bevinden.’ Traliewerken kunnen in sommige gevallen prima plaats maken voor ramen met veiligheidsglas. Het resultaat: meer daglicht en een beter uitzicht. ‘Bij voorkeur op een natuurlijke omgeving.’
Herkenningspunten
Verder moeten architecten goed nadenken over een overzichtelijke inrichting. Want zoeken naar de juiste route verhoogt de stress voor het personeel. Het gebruik van herkenningspunten kan houvast bieden. Denk daarbij een duidelijk zichtbare ingang en ruimtes met een eigen kleur. De aanwezigheid van zichtlijnen en wegwijsbordjes helpen gebruikers ook bij het gemakkelijk kunnen vinden van hun weg. ‘Allemaal zaken waar voorafgaand aan de bouw van een justitiële inrichting heel bewust over nagedacht moet worden. Alleen zo kan een prettige leefomgeving worden gecreëerd.’
Volgens Van Vark maken het RVB en DJI nu bewustere keuzes bij het ontwerp. Het Programma van Eisen van DJI vormt hierbij steeds de basis. De Routekaart verduurzamen draagt ook bij aan leefomgeving in gevangenissen.